ایران از لحاظ گزش مار و عقرب رتبه دوم در جهان را دارد

در این روزهای تعطیل و پرترافیک کوهنوردی و طبیعت گردی میدانستید یکی از خطر‌ناکترین عقربهای جهان در ایران است. (عقرب جرار در خوزستان)پس ایمنی نسبت به مار و عقرب در سفر های طبیعت گردی (مخصوصا” در کویر) برای شما اولویت دارد.

خطرناک ترین مار ایران که بیشترین گزشها و مرگ و میر توسط آن میباشد مار جعفری است. مارها طبق آمار بیشتر از زانو به پایین پاها و از آرنج به پایین دستها را نیش میزنند.

برای ایمنی از مارها چند نکته را باید رعایت کنید.

*مارها بیشتر در زیر بوته ها و سایه درختان استراحت می کنند پس هنگام کندن بوته ها و استراحت در سایه درختان اول محل را با دقت بررسی کنید.
*هر گاه صدایی مانند خش خش دائم شنیدید در جا بایستید. این صدا صدای مار جعفری است (صدای مخصوص مار جعفری است که از کشیدن فلس هایش روی هم ایجاد می شود)که دارد به شما هشدار می دهد که به آن نزدیک نشوید.پس از ایستادن به اطراف نگاه کنید و وقتی مار را دیدید عقب عقب رفته و از آن فاصله بگیرید.

*در اطراف چادر و کمپ خود میتوانید آب توتون و تنباکو و یا بنزین و خردل و … بریزید تا باعث دور شدن مار ها از آن شود.

*سعی کنید از گِتر استفاده کنید. گِتر پارچه ای است که از کفش تا زانوی شما را می پوشاند و در صورت نیش زدن مار مانع نفوذ سم به بدن شما میشود.
*در هنگام عبور از بوته زار که علفها بلند هستند و زیر پایتان مشخص نیست در جلوی خود چوبی را مانند عصای نابینایان بزنید تا در صورت برخورد به مار و برگشت آن برای نیش زدن، به جای شما عصا را نیش بزند.

*شبها بیرون چادر نخوابید مارها جذب گرمای بدن شما شده و در کنار بدن شما می خوابند و با چرخش شما احساس ناامنی کرده و شاید نیشتان بزنند.( بارها برای شکار چیان اتفاق افتاده است)

*درب چادر و خودرو خود را در طبیعت ببندید تا مارها داخل آنهانشوند.
*وسایل و کوله خود را بیرون نگذارید تا مارها به داخل آن نرفته و پس از آن داخل خودرو و چادرتان نشوند.
*هرگاه جایی خواستید کمپ بزنید با هم و چند تایی بالا و پایین بپرید تا مار هایی که در اطراف هستند و لرزش را به خوبی حس می کنند ترسیده و به فواصل دور تر از شما بروند.

*وجود پرندگان شکاری و خارپشتها در اطراف کمپ شما باعث ایمنی نسبت به مارها خواهند شد. زیرا آنها شکار چیان مار هستند.

تفاوت مارهای سمی و غیرسمی

در دنیا بیش از ۳۰۰۰ نوع مار شناخته شده که تنها ۲۸۸ نوع آن سمی است.
مارهای سمی و غیر سمی را می توان به وسیله‌ی برخی از خصوصیات ظاهری‌شان شناخت. این خصوصیات عبارت است از:

مارگزیدگی – مار سمی

یک نوع مار سمی

سر مارهای سمی مثلثی شکل است و نوع غیرسمی به صورت نیمه بیضی و بدون زاویه است.
محل گزش مارهای سمی با دو سوراخ اصلی و در مارهای غیرسمی به صورت دو ردیف سوراخ هلالی شکل مشخص می‌شود.
مارهای غیرسمی دارای مردمک مدور و مارهای سمی مردمک بیضی شکل دارند. البته مردمک مار مرجان نیز که یک مار سمی است، مدور است، ولی وجود حلقه‌های پهن و رنگین در سراسر بدنش آن را به خوبی قابل شناسایی می‌کند.
در اغلب مارهای سمی یک فرورفتگی در صورت، بین چشمها و سوراخ بینی وجود دارد. این قسمت از مار دارای گیرنده‌های حساس به گرما بوده و حیوان را قادر می‌سازد تا شب بتواند قربانی خود را شناسایی کرده و نیش بزند.
در عکس زیر از راست به چپ، مار افعی، کبرای شمال شرق ایران و کبرای جنوب ایران هستند.

مارهای سمی ساکن خشکی ایران – گزیدگی

مارهای سمی ساکن خشکی ایران

اثرات سم مار بر بدن انسان

سم از لحظه ورود به بدن، بافت‌های اطراف محل گزش را تخریب می‌کند و علائم موضعی به وجود می‌آورد. به تدریج سم به رگهای لنفاوی محل گزش و از آنجا به رگ‌های خونی وارد می‌شود و در تمام بدن پخش می‌گردد. با پخش شدن سم در تمام بدن، اختلالات شدید عمومی به وجود می‌آید که ممکن است مرگبار باشند. سم باعث نشت خون از رگ‌های خونی به بافتهای بدن می‌شود. به همین دلیل ممکن است مارگزیدگی به خونریزی داخلی و شوک منجر شود (سم مار کبرا بیشتر بر دستگاه عصبی تاثیر می‌گذارد و به شوک و خونریزی داخلی منجر نمی‌شود).

علائم و نشانه‌های نیش مار سمی (مارگزیدگی)

علائم و نشانه‌های اصلی گزش مار سمی درد، حساسیت، قرمزی و تورم در محل نیش مار است. درد معمولا شدید، تیز و حالت سوزاننده دارد و در طی ۵ تا ۱۰ دقیقه ظاهر می‌شود و اگر در طی یک ساعت پس از نیش مار ظاهر نشد، یا مار از نوع غیرسمی بوده و یا اینکه مار سمی زهر خود را آزاد نکرده است.

تورم معمولا در طی ۳۰ دقیقه تا ۴ ساعت ظاهر می‌شود و در مدت ۱۲ تا ۲۴ ساعت افزایش یافته و ممکن است کل اندام مبتلا را درگیر نماید. اگر تورم بعد از ۱۲ تا ۲۴ ساعت از گزیدگی ظاهر نشد، می‌توان احتمال مسمومیت با مار سمی را رد کرد. در طی ۲۴ تا ۳۶ ساعت پس از گزیدگی تاول‌های کوچک همراه با خون مردگی در ناحیه آسیب دیده ظاهر می شود. تهوع و استفراغ شایع بوده و وجود آن در دقایق و ساعات اولیه نشانه‌ی شدت مسمومیت خواهد بود. تب، لرز، تعریق، ضعف و بیحالی، سرگیجه و سنکوپ ممکن است وجود داشته باشد. وجود بی حسی اطراف دهان، صورت و یا پوست سر، سوزن سوزن شدن و گزگز نوک انگشتان نشانه مسمومیت متوسط تا شدید است.

اختلال انعقادی به صورت خونریزی از بینی، خلط خونی، ادرار خونی، استفراغ خونی، مدفوع خونی، خونریزی داخل شکمی و داخل شبکیه و مغز ممکن است بروز کند. نارسایی کلیه شایع بوده که در اثر فشار خون بالا و رسوب مواد سمی در کلیه ایجاد می‌شود.

مصدوم به هیچ عنوان نباید حرکت کند، چون با فعالیت کردن، سم در رگ‌های لنفاوی و خونی به سرعت حرکت می‌کند و وضع مصدوم وخیم تر می‌شود. حتی با آرام راه رفتن هم، سم در بدن سریع‌تر پخش می‌شود.

اقدامات اولیه در مارگزیدگی (نیش مار)

۱) قبل از بیمارستان
۱. سریعا با اورژانس تماس بگیرید. تا زمان رسیدن نیروهای امدادی میتوانید موارد زیر را به کار بندید.

۲. مصدوم را از محل گزیدگی دور کنید (ممکن است مار مجدداً حمله کند.)

۳. ضمن دادن آرامش به مصدوم و حفظ خونسردی، مصدوم را روی زمین بخوابانید.

۴. عضو آسیبدیده را بیحرکت کرده و کمی پایینتر از سطح قلب نگه دارید.

۵. زیورآلات و اشیاء تنگ را خارج کنید.

۶. با یک باند کشی پهن اندام آسیبدیده را بانداژ کنید (بانداژ اندام، سرعت انتشار سم را در عضو آسیب دیده کاهش میدهد.)

۷. هرگز از تورنیکه یا گارو استفاده نکنید.

۸. هرگز محل گزش را مک نزنید و برش ندهید.

۹. از سرما درمانی یا کمپرس آب سرد در محل گزش خودداری کنید.